Antiretroviral / અન્ટીરેટ્રોવાયરલ દવા શું છે?
અન્ટીરેટ્રોવાયરલ દવાઓ એવી દવાઓ છે જે HIV વાયરસના પ્રસારને ધીમો પાડે છે. HIV (Human Immunodeficiency Virus) એ એવો વાયરસ છે જે આપણા શરીરના પ્રતિકારક તંત્ર (immune system) પર હુમલો કરે છે. જો HIVની સારવાર સમયસર ન લેવાય, તો તે AIDS (Acquired Immunodeficiency Syndrome) તરફ લઈ જઈ શકે છે, જે HIV ચેપનો ગંભીર તબક્કો છે.
કામ કરવાની રીત
- HIV વાયરસને શરીરમાં વધીને વધુ કોષોને સંક્રમિત થવાથી રોકે છે.
- HIV વાયરસ પોતાની નકલ બનાવવા માટે જે એન્ઝાઇમનો ઉપયોગ કરે છે તેને બ્લોક કરે છે.
- વાયરસને પૂરેપૂરો નાશ તો નથી કરતી, પરંતુ તેની સંખ્યા (viral load) ખૂબ ઓછી કરી દે છે, જેથી શરીરનું પ્રતિકારક તંત્ર મજબૂત રહે.
Antiretroviral થેરાપી શું છે?
- ART એટલે Antiretroviral Therapy — HIV સારવાર માટે દવાઓનો સંયુક્ત ઉપયોગ.
- સામાન્ય રીતે એકથી વધુ દવાઓ સાથે આપવામાં આવે છે, જેથી HIV વાયરસ દવાઓ સામે પ્રતિકારક ન બને.
- દરરોજ નિયમિત સમય પર લેવાથી HIV ચેપ કંટ્રોલમાં રહે છે.
- HIV ધરાવતા વ્યક્તિના જીવનનો સમય અને ગુણવત્તા બંનેમાં વધારો થાય છે.
HIV દવાઓના મુખ્ય પ્રકારો
- NRTIs (Nucleoside Reverse Transcriptase Inhibitors) – HIV વાયરસનું ડીએનએ બનાવવાની પ્રક્રિયા રોકે છે.
- NNRTIs (Non-Nucleoside Reverse Transcriptase Inhibitors) – રિવર્સ ટ્રાન્સક્રિપ્ટેઝ એન્ઝાઇમને બ્લોક કરે છે.
- PIs (Protease Inhibitors) – HIV વાયરસને પરિપક્વ થવાથી રોકે છે.
- INSTIs (Integrase Inhibitors) – HIV વાયરસના ડીએનએને આપણા ડીએનએમાં જોડાવાથી અટકાવે છે.
સાવચેતીઓ અને સાઈડ ઇફેક્ટ્સ
- HIV સારવાર માટેની દવા નિયમિત અને સમયસર લેવી જરૂરી છે.
- સાઇડ ઇફેક્ટ્સમાં ઉલટી, ડાયરીયા, થાક, માથાનો દુખાવો અને ક્યારેક લિવર પર અસર થઈ શકે છે.
- ડોક્ટરની સલાહ વિના HIV દવા બંધ ન કરવી.
HIV શું છે?
HIV એટલે Human Immunodeficiency Virus.
આ વાયરસ માનવ શરીરના પ્રતિકારક તંત્ર પર હુમલો કરે છે, ખાસ કરીને CD4 સેલ્સ (T-cells) પર, જે શરીરને બીમારીઓ સામે લડવામાં મદદ કરે છે. CD4 સેલ્સ આપણા શરીરના સિપાઈ છે, અને HIV વાયરસ તેમની સંખ્યા ઘટાડીને શરીરને નબળું બનાવે છે.
જો HIVનો સમયસર ઈલાજ ન લેવાય તો તે AIDSમાં ફેરવાઈ શકે છે, જે HIV ચેપનો ગંભીર તબક્કો છે.
HIV કેવી રીતે ફેલાય છે?
- અસુરક્ષિત યૌન સંબંધ (Unprotected sex) દ્વારા.
- સંક્રમિત લોહીનો સંપર્ક થવાથી.
- ગંદી અથવા વપરાયેલી સુઈ/સીરીન્જનો ઉપયોગથી.
- ગર્ભાવસ્થા, પ્રસૂતિ કે સ્તનપાન દરમ્યાન માતાથી બાળકમાં.
- ગંદા સાધનો વડે ટેટૂ અથવા પિયર્સિંગ કરાવવાથી.
HIVથી બચવાના ઉપાય
- હંમેશા સુરક્ષિત યૌન સંબંધ (કોન્ડોમનો ઉપયોગ).
- લોહી હંમેશા ચકાસેલું હોવું જોઈએ.
- સ્ટેરિલાઈઝ્ડ સુઈ અને સાધનોનો ઉપયોગ કરવો.
- આરોગ્ય કર્મચારીઓએ ગ્લોવ્સ અને માસ્કનો ઉપયોગ કરવો.
- HIV પોઝિટિવ ગર્ભવતી સ્ત્રીઓએ ART દવા લેવી.
HIVની ચકાસણી
- ELISA ટેસ્ટ – પ્રાથમિક સ્ક્રીનિંગ માટે.
- Western Blot ટેસ્ટ – પુષ્ટિ માટે.
- PCR ટેસ્ટ – વાયરસનું પ્રમાણ માપવા માટે.
- Rapid HIV ટેસ્ટ – ઝડપી પરિણામ માટે.
HIV સારવાર
હાલ HIV વાયરસને પૂરેપૂરી રીતે દૂર કરનાર દવા નથી. પરંતુ ART (Antiretroviral Therapy) HIV ચેપને નિયંત્રણમાં રાખે છે, CD4 સેલ્સની સંખ્યા જાળવી રાખે છે અને HIV પોઝિટિવ વ્યક્તિને લાંબું, સ્વસ્થ જીવન જીવી શકાય તેવું બનાવે છે.
HIV વિશેના ભ્રમ અને હકીકતો
- ભ્રમ: HIV હાથ મિલાવવાથી ફેલાય છે.
હકીકત: HIV ફક્ત લોહી, યૌન પ્રવાહી, સ્તનપાનના દૂધ દ્વારા ફેલાય છે. - ભ્રમ: HIV અને AIDS એક જ છે.
હકીકત: HIV એ વાયરસ છે અને AIDS એ તેની ગંભીર અવસ્થા છે. - ભ્રમ: HIVનું ઈલાજ નથી એટલે જીવન ટૂંકું થાય.
હકીકત: ARTથી HIV પોઝિટિવ લોકો લાંબું અને સ્વસ્થ જીવન જીવી શકે છે.
નિષ્કર્ષ
HIV વાયરસ ગંભીર છે, પણ નિયંત્રણમાં રાખી શકાય છે. સમયસર HIV ચકાસણી, ART સારવાર, સુરક્ષિત યૌન પ્રથા અને સ્વચ્છતા દ્વારા HIV ચેપનો ફેલાવો રોકી શકાય છે. સાચી માહિતી, જાગૃતિ અને સહાનુભૂતિથી HIV ધરાવતા લોકો સામાન્ય જીવન જીવી શકે છે.
મહત્વપૂર્ણ નોંધ : NeedSpot.in પર આપવામાં આવતી તમામ માહિતી માત્ર શૈક્ષણિક અને જાણકારી માટે છે. અમે કોઈ મેડિકલ સર્વિસ પ્રોવાઇડર નથી અને અમારી સાઇટ પર ઉપલબ્ધ માહિતીનો ઉપયોગ મેડિકલ સલાહ તરીકે ન કરવો. કોઈ પણ આરોગ્ય સંબંધિત નિર્ણય, દવા શરૂ કરવી કે બંધ કરવી હોય, તો હંમેશા લાયકાતપ્રાપ્ત ડોક્ટર અથવા હેલ્થકેર પ્રોફેશનલની સલાહ લો. અમે આશા રાખીએ છીએ કે અમારી સાઇટ તમારો જ્ઞાન વધારવામાં અને યોગ્ય માહિતી મેળવવામાં મદદરૂપ થશે.